WAINGEREZA wanao msemo, "Readers are leaders and leaders are readers", yaani "Wasomaji ni viongozi, na viongozi ni wasomaji".

Ili mtu awe kiongozi katika jamii yoyote, hana budi kuwa na maarifa katika mambo mbalimbali ya maisha na mazingira yanayomzunguka. Maarifa hayo hupatikana hasa kwa njia ya kusoma vitabu, majarida, magazeti na kadhalika.

Ni dhahiri kuwa, watu wote wakiwamo watoto, hujifunza kusoma na kuandika tangu wakiwa wadogo. Hii, hufanyika tangu nyumbani, katika shule za awali na kwingineko.

Taifa la Tanzania lilishatangaza vita dhidi ya maadui, ujinga, maradhi na umaskini. Ni ukweli ulio bayana kuwa adui mkubwa na mzazi wa adui wengine kati ya hao watatu, ni ujinga.

Ndiyo maana kumekuwa na jitihada kubwa katika kupambana na ujinga. Kwa kifupi ujinga ni ukosefu wa maarifa ya kusoma na kuandika. Pia, ukosefu wa maamuzi sahihi.

Katika kufanikisha vita dhidi ya ujinga, ulianzishwa mpango maalumu wa Elimu kwa Wote UPE- (Universal Primary School Education).

Mipango kamambe ya kueneza elimu hadi vijijini ikafanyika. Lengo lilikuwa kuwapa fursa watoto wote wenye umri wa kwenda shule, ili waende shuleni na hivyo, kuondokana na ujinga.

Siyo watoto pekee yao walioshughulilkiwa kielimu, bali pia watu wazima ambao hawakufanikiwa kupata elimu ya darasani ya kujua kusoma na kuandika walipelekwa kwenye madarasa ya watu wazima, yaani shule za "ngumbaro".

Kwa jumla mipango hiyo ilifanikiwa na ndiyo maana tunaipongeza na kuishukuru Serikali ya Awamu ya Kwanza kwa mpango huo.

Licha ya kuwafundisha hao watu wazima kusoma na kuandika, Serikali kwa kupitia Wizara ya Elimu, ilisambaza vitabu katika maktaba za vijiji, kata, tarafa, wilaya, mikoa na za kitaifa. Wananchi walipata vitabu vingi vya kusoma katika maktaba hizo.

Ni jambo la kusikitisha mno kuona ari na mwamko juu ya kisomo, imefifia na hata pengine kufa kabisa. Tunasema ni aibu kubwa kufikia hatua hiyo ya kupiga hatua nyuma badala ya kuendelea kielimu.

Ukweli wa jambo hilo umedhihirishwa wazi wazi na Meya wa Jiji la Dar-es-Salaam Mheshimiwa Kleist Sykes wakati alipofungua Maonesho ya Kumi ya Wiki ya Vitabu Tanzania Jijini Dar-es-Salaam, hivi karibuni.

Meya Sykes alisema kuwa, Tanzania imeondokana na utamaduni wa kusoma vitabu na hivyo kusababisha maduka yanayouza vitabu kuwa machache sana. Ingawaje kuna maduka mengi siku hizi yanayouza magazeti na majarida mbali mbali, lakini yana umuhimu finyu katika kuelimisha, kupanua mawazo na hivyo, kushindwa kuendeleza jamii kiakili.

Meya huyo alisema ipo haja ya kuihamasisha zaidi jamii katika kujisomea vitabu mbalimbali. Jambo hilo lisifanyike kwa wazee kuwahimiza watoto kusoma vitabu pekee, bali na wazee wenyewe wawe mstari wa mbele katika kuvisoma.

Ni jambo la kusikitisha sana kuona watu wengi, na hata wale wanaojiita wasomi, hawasomi kabisa vitabu. Wengi kama wanasoma, basi ni ule usomaji rahisi rahisi wa magazeti na vijarida vya kipuuzi.

Ingawaje katika magazeti mbalimbali kuna makala nzito zinazoelimisha na kutoa maarifa katika fani mbalimbali, lakini wananchi wengi hawana muda wa kusoma vitu hivyo kwa sababu ule moyo wa kusoma umekufa na wengi wamejijengea moyo na tabia ya kutosoma kabisa.

Ni kweli kwa upande mwingine kwamba bei za vitabu ni kubwa mno siku hizi kutokana na malighafi ya kuchapishia vitabu, pamoja na kodi kwa wachapishaji lakini, mbona kuna vitabu vingi vinavyozagaa hapa na pale na vikikosa wasomaji?

Ni tabia mbaya kuona kuwa watu wengi wakiwamo wasomi ambao ni mfano bora wa kuigwa, wanasoma kwa shinikizo la kupata cha kujibu katika mitihani lakini, wakimaliza mitihani yao, wanavipa kisogo vitabu vyote.

Ni wazi kuwa aliyefuzu jana na kupata shahada katika fani fulani asipoendelea kusoma, baada ya kesho atarudi kuwa mjinga marudufu. Watu wa namna hiyo ni hatari kwani watadhani kuwa bado wana elimu kumbe wana vyeti pekee. Mengine wanasahau kadiri siku zinavyopita.

Tunapenda kuwasikia watu wakisema, "Nimesoma katika kitabu fulani jambo hili" na siyo "Nimesikia toka kwa mtu fulani...nk".

Sisi tunadhani kuwa tabia ya Watanzania wengi imekuwa ya maneno na porojo nyingi na tabia hiyo, inawaondolea ari, na muda wa kujipatia elimu ya vitabuni.

Wazazi na walezi hawana budi kuwahimiza watoto kujiendeleza kwa kusoma vitabu mbalimbali. Kwa upande wa kidini vile vile tunapenda kuwahimiza waamini wajitahidi sana kusoma vitabu vilivyo msingi wa imani yao.

Kitabu ambacho ni cha msingi kabisa kwa upande wa Wakristu, ni Biblia Takatifu (na kwa upande wa Ndugu zetu Waislam ni Quran Tukufu). Ni jambo la aibu kuona kuna nyumba nyingi za Kikristo ambazo hazina kitabu hiki kikuu yaani Biblia Takatifu.

Ni vema kukisoma Kitabu hicho kila siku. Gharama ya upatikanaji wa Kitabu hicho Kitakatifu, siyo kubwa kama inavyoweza kuchukuliwa na wanajamii wasio na utamaduni wa kusoma Maandiko Matakatifu kwani kinadumu katika maisha yetu yote.

Tukisoma Maandiko Matakatifu tunapata faida siyo ya kiroho tu bali pia maarifa na hekima ya maisha yetu kwani tunaambiwa Biblia ni kama maktaba ambamo tunasoma mambo mengi mno.

Tukitaka kuongoza familia zetu hatuna budi kuwa wasomaji wa vitabu, tukitaka kuwa viongozi katika jumuia na jamii zetu hatuna budi kuwa wasomaji wa vitabu na makala mbalimbali.

Pamoja na kusikiliza radio, kuangalia televisheni na kusoma mambo ya kila siku katika mtandao wa kompyuta, bado tuna ulazima wa kusoma vitabu vinavyohusu mambo hayo.

Tukumbuke kuwa hatuwezi kufaidi mambo ya kileo na kisasa bila kusomasoma katika vitabu, vijarida, magazeti na mahala popote pale ambapo kuna mambo yameandikwa kwani ulimwengu wetu ni wa kisomo cha mambo mbalimbali.

Basi tuondokane na ujinga wa kutopenda kusoma, bali tujenge tabia na utamaduni wa kujisomea ili twende na wakati.